U slučaju neredovnog menstrualnog ciklusa ili utvrđene anovulacije, koristimo terapiju za izazivanje ovulacije, kao što je to klomifen citrat, ili alternativno letrozol (FEMARA). Za kontrolisanu stimulaciju jajnika i višestruku ovulaciju koriste se gonadotropini u maloj dozi (75-150 iu dnevno).
Indikacije
- Žene sa anovulacijom (sprovođenje redovnog transvaginalnog ultrazvuka)
- Blaga stimulacija jajnika kod žena sa slabom reakcijom na klasičnu stimulaciju (poor responders)
- Starost do 35 godina
- U slučajevima u kojima se iz medicinskih razloga ne dopušta klasična stimulacija jajnika
- Kod žena sa istorijom raka dojke (Letrozol/Femara)
Praćenje procesa vrši se obavljanjem redovnih transvaginalnih ultrazvučnih pregleda i kontrolom hormona u krvi, kako bi se procenio učinak primene hormonske terapije i kako bi se doza prilagodila u zavisnosti od nalaza ispitivanja.
Klomifen citrat
Klomifen je materija koja se vezuje za estrogenske receptore u mozgu, što rezultira davanjem lažnih poruka mozgu, da postoji nedostatak estrogena. Ova poruka stimuliše mozak da proizvodi preko hipofize veće količine endogenog gonadotropina (FSH, LH), u poređenju sa onim koji se proizvodi u prirodnom ciklusu. To zauzvrat ima stimulaciju jajnika koji proizvode više od jednog folikula.
Obično se daje od 3. do 7. dana ciklusa, u dozi od 100mg dnevno, koja se povećava na 150mg ako reagovanje jajnika nije zadovoljavajuće. Zrelim folikulima se smatraju oni koji dostižu veličinu veću od 18mm u bruto prečniku, i tada se daje hormon horionski gonadotropin hCG, kako bi se izazvalo krajnje sazrevanje folikula koje će, 32-36 sati kasnije, dovesti do automatske ovulacije.
Ako nakon 4-6 ciklusa tretmana ne dođe do trudnoće, onda se koriste efikasniji preparati, kao što su gonadotropini.
Prednosti tretmana su niske cene i jednostavnost sprovođenja, a u nedostatke se ubraja nizak procenat trudnoća od 8-15% po ciklusu, mogućnost blizanačke ili vanmaterične trudnoće, mogućnost hiperstimulacije jajnika, nedelotvornost leka i druge nuspojave kao što su vazomotorne smetnje i promene u likvidnosti cervikalne sluzi.
Letrozol (FEMARA)
To je materija koja selektivno inhibira enzim aromataze i drastično smanjuje proizvodnju estrogena iz tkiva.
Glavna indikacija je dopunsko davanje u slučajevima žena koje su imale operaciju karcinoma dojke, kako bi se zaštitile od hormona koji se luče u telu.
Njihova osobina da inhibiraju proizvodnju estrogena se koristi kod steriliteta za indukciju ovulacije. Nizak nivo estrogena primorava hipofizu da proizvodi veću količinu endogenog gonadotropina (FSH, LH) u poređenju s onima koji se proizvode u prirodnom ciklusu, a koji zauzvrat stimuliše jajnike da proizvode više od jednog folikula.
Obično se daje od 3. do 7. dana ciklusa u dozi od 4mg dnevno, koja se može povećati na 6mg ako reakcija jajnika nije zadovoljavajuća.
Zrelim folikulima se smatraju oni koji dostižu veličinu veću od 18mm u bruto prečniku, i tada se daje hormon horionski gonadotropin hCG, kako bi se izazvalo krajnje sazrevanje folikula koje će, 32-36 sati kasnije, dovesti do automatske ovulacije.
Prednosti terapije su niska cena, jednostavnost sprovođenja i bezbednost u upotrebi kod žena s rakom dojke.
U nedostatke se ubraja nizak procenat trudnoća od 8-15% po ciklusu, verovatnoća blizanačke ili vanmaterične trudnoće, mogućnost hiperstimulacije jajnika, nedelotvornost leka i druge nuspojave, od kojih najčešće glavobolja i opšta iscrpljenost.
Za razliku od klomifen citrata, letrozol ne dovodi do promena na cervikalnoj sluzi, tako da njegovo korišćenje nije potrebno kombinovati sa intrauterinom inseminacijom.
Gonadotropini
U slučaju neuspešne stimulacije ovulacije pomoću klomifena citrata, koriste se gonadotropini (FSH, LH) radi kontrolisane stimulacije i višestruke ovulacije jajnika. Davanje se započinje 2.-3. dana ciklusa, uglavnom u količini od 75-150 iu dnevno, dok ne dođe do stvaranja zrelih folikula. Doza gonadotropina se svakodnevno prilagođava pacijentu i na svaka 3-4 dana se vrši ponovna kontrola putem analiza krvi i ultrazvučnog pregleda jajnika i materice, kako bi doza mogla da se prilagođava u skladu sa reakcijom jajnika i nalaza kontrole.
Zrelim folikulima se smatraju oni čija je veličina veća od 18 mm u bruto prečniku. Kada dostignu tu veličinu, daje se hormon horionski gonadotropin hCG, kako bi se izazvalo krajnje sazrevanje folikula koje će, 32-36 sati kasnije dovesti do automatske ovulacije.
Kako bi se spečila preuranjeno pucanje folikula i gubitak jajnih ćelija, zbog hormonske stimulacije, vrši se administracija antagonista, od 6. dana stimulacije, koji inhibiraju lučenje hormona hipofize u mozgu (FSH, LH) i dozvoljavaju postepeno povećanje folikula, do njihovog krajnjeg sazrevanja, a bez opasnosti od preuranjene luteinizacije i gubitka folikula. U kombinaciji sa intrauterinom inseminacijom povećava se procenat trudnoća (10-20%), ali je daleko ispod onog koji se postiže vantelesnom oplodnjom (40-50% u zavisnosti od starosti), što poslednjih godina ima za posledicu korišćenje gonadotropina za indukciju ovulacije kod vantelesne oplodnje.
U nedostatke se, takođe, ubraja verovatnoća blizanačke trudnoće, kao i mogućnost pojave sindroma hiperstimulacije jajnika, koji može dovesti do prekida hormonske administracije i poništavanja ciklusa.